Regelmatig lezen we over Russische pogingen om via social media onrust te zaaien in het Westen. Om verkiezingen te beïnvloeden bijvoorbeeld. Recent verscheen een Amerikaans rapport waarin werd gesteld dat niet alleen de Russen zich digitaal met de Amerikaanse verkiezingen bemoeiden, maar ook de Chinezen, en nog diverse andere landen. Al die acties worden ontkend. Dat is toch een verschil tussen de fysieke wereld en de digitale wereld. Dat er beïnvloedingspogingen worden ondernomen via de media als kranten, radio en televisie is algemeen bekend. Ik heb daar eerder over geschreven (Hoe bestrijden we buitenlandse onruststokers, 2017), en daarbij ook gerefereerd aan de honderden miljoenen die het Westen spendeert via TV zenders als “Current Time” en “Deutsche Welle”, tegenover bijvoorbeeld een vermoedelijk nog aanzienlijk groter Russisch bedrag.

Maar we praten dus nu over meer stiekeme acties, via versluierde organisaties die zich op beïnvloeding van bevolkingen richten via de hedendaagse digitale mogelijkheden. De Russische overheid kan alles ontkennen, maar geloofwaardig is dat geenszins. Waar het mij nu om gaat is dat ik me niet goed kan voorstellen dat het Westen daar niets tegenover zet. Daar lezen we niets over. Maar het zou toch niet uit te leggen zijn dat we Poetin, of Xi Jinping, rustig laten stoken in onze landen zonder enige vorm van represaille? Dat we er niets over lezen is niet zo raar. Een overheid gaat natuurlijk niet een versluierde digitale campagne openbaren. Niemand vraagt er ook naar. Maar stel nu dat Westerse landen dat soort campagnes wel uitvoeren, met vergelijkbare digitale bots als Rusland en China inzetten, dan krijgen we wel een heel onevenwichtig beeld voorgeschoteld. En dat lijkt me wel een democratisch dilemma. Doen we niets, dan is dat raar, doen we wel iets, dan weten we het niet, dan wordt het ook niet democratisch gelegitimeerd, hebben we geen idee welke spelregels worden gehanteerd. Ik vind dat onbevredigend. Je zou toch wel graag een debat willen over wat we wel en niet acceptabel vinden in onze versluierde digitale relaties met andere landen. Wat doet Nederland, wat doet de EU, wat doet de VS? Het ministerie van Defensie heeft een speciale unit voor cyberaangelegenheden, het Defensie Cyber Commando. Volgens de Defensie website voert dit Commando ook offensieve acties uit. Maar welke dat zijn en wat de bijbehorende regels zijn is nooit geopenbaard, voor zover ik kan nagaan.  Dat transparantie nodig kan zijn bleek recent ook uit de activiteiten van het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC) van het ministerie van Defensie, dat zonder mandaat op grote schaal inlichtingen verzamelde over maatschappelijke groeperingen als ‘Viruswaarheid’ of de ‘gele hesjes’.

We zien hier een fenomeen dat veel vaker voorkomt in de vergelijking tussen de ouderwetse fysieke wereld en de hedendaagse digitale wereld. In onze fysieke wereld is bijna elk gedrag gereguleerd.   Voor de digitale wereld zijn te weinig regels, en gebeurt er heel veel wat volstrekt onzichtbaar is. Grote Amerikaanse Big Tech bedrijven die zo veel mogelijk persoonlijke data opzuigen, bijvoorbeeld. Of extremistische individuen of groepen die websites en social media inzetten voor hun manipulatieve doeleinden. Het wordt tijd dat we de digitale wereld als een normaal onderdeel van onze leefwereld gaan beschouwen en dat daar regels bij horen die we allang hebben opgesteld voor onze klassieke fysieke wereld. Ook als het om een vorm van digitale oorlog gaat.