Pensioenfondsen zuchten, huizenbezitters wrijven zich in de handen, de Staat leent zijn geld gratis. De rente is heel laag. Waarom is dat eigenlijk zo? Economen weten dat niet zeker. De meest aannemelijke verklaring is dat heel veel mensen op de wereld sparen voor hun oudedag. Dat komt door de huidige demografische opbouw in alle welvarende delen van de wereld, met veel mensen relatief kort voor hun pensionering of daar net in. Dat levert heel veel opgehoopt vermogen. Dat sparen is nogal renteonafhankelijk. Of de rente nu hoog of laag is, je wilt of je moet sparen voor je oudedag. Besparingen moeten worden geïnvesteerd. Maar veel investeringen zijn in de gedigitaliseerde diensteneconomie een stuk minder kapitaalintensief dan vroeger. Door die verschoven balans ligt de rente zo laag, en dat kan ook nog best een tijd duren, is de gedachte. Maar wat gebeurt er met de rente als deze balans een beetje gaat schuiven? Hoeveel investeringen zijn er nodig om de rente een procentpunt omhoog te stuwen? Het eerlijke antwoord uit de economische wetenschap is: we hebben geen idee. Althans, dat is het beeld dat ik heb opgedaan na een flinke poging om hier wijzer in te worden. Toch is het wel een relevante vraag. Als de mensheid nog een beetje ouder wordt gaat er weer ontspaard worden. Voor het pensioenfonds ABP is het jaarlijkse bedrag aan uitkeringen al bijna 1 miljard euro hoger dan de premie-inleg. Voor ‘jongere’ pensioenfondsen geldt nog het omgekeerde. Voor ons andere heel grote pensioenfonds PFZW bijvoorbeeld zijn de premieontvangsten nog 2 mrd hoger dan de uitkeringen, maar ook dat gaat op zeker moment schuiven natuurlijk. Belangrijker dan wat er aan de besparingenkant gebeurt is misschien wel wat er aan de investeringenkant gaat gebeuren. Ik beschreef al eerder dat in Nederland de komende decennia voor honderden miljarden moet worden geïnvesteerd in woningen, mobiliteit, de energietransitie, klimaatadaptatie en in kennis en onderwijs. Dat levert nog wel een paar jaar gespartel op over wie dat moet gaan doen en wie het moet gaan betalen, maar de noodzaak tot deze uitgaven is uiteindelijk behoorlijk dwingend. En dat geldt natuurlijk niet alleen in Nederland. Alle meer en minder welvarende landen staan voor dezelfde uitdagingen op het gebied van klimaat en digitalisering, en veel landen hebben aanzienlijke achterstanden op hun infrastructuur. Zo heeft Duitsland recent aangekondigd de komende jaren 86 mrd euro te gaan investeren in het Duitse spoor. In totaliteit levert dit de noodzaak op om geen honderden, maar vele duizenden miljarden te investeren in de komende decennia.
Gaat dat de rente in beweging brengen? Wij weten het nog niet, het lijkt me zeer de moeite waard het verder te onderzoeken, maar mij lijkt de kans best groot. Dat zou betekenen dat investeren in de komende jaren wel eens veel goedkoper zou kunnen zijn dan in het volgende decennium. Verstandig om daar rekening mee te houden…
Heel veel mensen op de wereld die sparen voor hun oudedag als meest aannemelijke verklaring voor het feit dat de rente zo laag is? Heeft de u die spaartegoeden al eens vergeleken met de omvang van schuldencreatie door commerciële banken en de hoeveelheid krediet dat door diverse centrale banken in de economie wordt geïnjecteerd?