De inval in Oekraïne en de daaruit voortgekomen oorlog heeft sinds februari 2022 inmiddels ongeveer een miljoen aan Russische militaire slachtoffers opgeleverd. De Amerikaanse president Trump spreekt terecht van een ongekende slachtpartij. Hij heeft alleen nog geen  zinvolle bijdrage geleverd aan een oplossing. Uit al zijn uitspraken laat de Russische president Poetin blijken dat hij niet van plan is de oorlog te beëindigen zonder het resultaat waarbij een zelfstandig en onafhankelijk Oekraïne is verdwenen. Gelet op de voortgang van het Russische leger in deze oorlog van niet meer dan enkele kilometers per maand kan het nog een heel langdurige strijd worden. Tot aan één van de beide zijden de mensen op zijn, of mentaal gebroken.

Aan dat laatste wordt door Poetin hard gewerkt voor zover het gaat om de Oekraïense bevolking. Hopelijk zonder succes. Als we uitgaan van het belang van een vrij Oekraïne en daarmee tegelijk van de vrede in Europa is het belangrijker om te focussen op de kansen dat Poetin zelf tot inkeer wordt gebracht of uit zijn huidige machtspositie wordt verdreven om daarmee deze zinloze oorlog te stoppen.

Poetin zal niet sneuvelen op het slagveld. Daar laat hij zichzelf zelfs zo weinig mogelijk zien. Om hem te verdrijven heeft het buitenland maar beperkte mogelijkheden. Natuurlijk mag hij niet succesvol zijn in deze oorlog. En het helpt een beetje als het International Criminal Court hem tot verdachte bestempelt. Maar het zullen toch de binnenlandse krachten in Rusland zijn die Poetin uiteindelijk verdrijven.

Het einde van een dictatuur is zelden prettig voor de dictator. Op internet zijn veel lijstjes met dictators te vinden met de beschrijvingen van hun periode. Handig is het overzicht dat Wikikids laat zien (https://wikikids.nl/lijst_van_dictators) waarin per dictator is aangegeven hoe deze aan zijn eind is gekomen (allemaal mannen, trouwens). Als je dat overzicht ziet begrijp je niet waarom iemand dictator zou willen worden. Dictators worden vaak afgezet, ze hebben vaak moeten vluchten, en zijn ook niet zelden vermoord.

Het is niet denkbeeldig dat het Russische volk in opstand komt. De Russische economie is al ernstig verzwakt, en is op dit moment geheel op de oorlogsindustrie gericht. Voor de bevolking blijft er weinig over. Ook de voortdurende stroom aan lijkzakken en zwaargewonden zullen twijfel blijven zaaien aan het nut van deze oorlog. Maar het huidige Rusland wordt door velen getypeerd als een maffiastaat. Het Russische volk heeft weinig democratische macht, een kleine kring in Moskou trekt aan alle touwtjes. Poetin is daarin nu nog de spil, maar de kring om hem heen zal ook meer en meer voelen dat door deze oorlog hun rijkdom wegslinkt en hun bewegingsruimte steeds verder wordt beperkt. Uit alle ervaring van het einde van dictaturen blijkt dat er een moment komt dat genoeg genoeg is, en het smeulende verzet tot ontbranding komt.

Een les die hieruit te trekken valt is dat de internationale gemeenschap twee dingen moet doen. Allereerst Oekraïne maximaal steunen in het weerstaan van de Russische agressie. Maar in de tweede plaats vooral proberen het smeulende vuur in de Russische bevolking, maar vooral binnen de Russische elite (voor zover die nog in Rusland zit en niet is verkast naar het buitenland) aan te wakkeren. Dus niet alleen ‘hard power’ , maar ook veel ‘soft power’ op Rusland richten. Dat is allemaal het tegenovergestelde van wat Trump doet. Hij heeft de ‘soft power’ (van bijvoorbeeld Voice of America) helemaal uitgezet. Aan de VS hebben we dus helemaal niets. Maar in het huidige digitale tijdperk zijn er voor Europa legio mogelijkheden voor het inzetten van ‘soft power’. Vanuit Europa kan de leugenachtige demagogie van de Russische dictatuur worden weersproken en weerlegd. De zakenrelaties met de Russische elites kunnen worden aangesproken en op scherp worden gezet. In alle communicatie moet de zinloosheid van de Russische agressie centraal worden gesteld.

Het einde van Poetin is echt niet heel ver weg.