Tien jaar geleden sprak bijna niemand over robots. Tegenwoordig kun je geen krant opslaan of er staat iets over robots in. Tien jaar geleden kenden alleen een paar insiders de betekenis van het begrip circulaire economie. Tegenwoordig praat elke ondernemer er over. Zo snel kan het gaan. Zo gaat dat met een exponentiële ontwikkeling. Lang blijft de ontwikkeling onopgemerkt, en in één keer wordt hij groot en zie je ook de enorme groei. Onze samenleving raakt ingebed in een nieuw digitaal ecosysteem. Onze economie moet rekening gaan houden met de uitputting van ons natuurlijk ecosysteem. Geeft de overheid voldoende richting aan die bewegingen? Veel betrokkenen klagen dat dat niet het geval is. Dat ze niet kunnen acteren omdat ze geen inzicht hebben in wat mag en niet mag, of omdat noodzakelijke dingen niet mogen omdat ze in de oude wereld ooit verboden werden. Anderen voelen zich bedreigd omdat ze zich onbeschermd voelen door grote krachten die voortspruiten uit het digitale tijdperk. Bijvoorbeeld omdat ze niet weten welke persoonlijke data van hen worden verzameld, verhandeld en ingezet. Of omdat ze niet weten wat de robot van de toekomst wel en niet kan en mag doen in de interactie met mensen. De overheid acteert te traag, is een veelgehoorde klacht. De vraag is dan: hoe kan het overheidsbeleid versnellen? Welke veranderingen in het proces van wet- en regelgeving, of van politiek-democratische besluitvorming zouden kunnen helpen om snelheid en focus te ontwikkelen op de maatschappelijke ontwikkelingen van dit moment, zodat er richting gegeven kan worden aan die ontwikkelingen vanuit een maatschappelijk doel van welbevinden, en niet vanuit een (economisch) deelbelang? Ik kan er een paar verzinnen. De meest gangbare is om meer experimenteerruimte te creëren in de wet- en regelgeving. Met gerichte en goed begeleide experimenten kan kennis worden opgedaan die helpt bij het opstellen van grootschaliger regelgeving. Het nadeel van deze methodiek is dat dergelijke experimenten pas laat tot bewezen kennis leiden en dus voor een snel optreden minder geschikt zijn. Een andere verandering zou kunnen zijn dat lopende een kabinetsperiode al intensief de volgende periode wordt voorbereid. Dan hoeft bij een kabinetsformatie niet een heel programma nog ontworpen te worden, maar kunnen integrale keuzes gemaakt worden vanuit een palet aan voorstellen die gericht zijn op de grote maatschappelijke ontwikkelingen en deskundig door divers samengestelde groepen zijn voorbereid. Een iets radicaler idee is om het proces van democratie en wetgeving om te draaien. Nu duurt het vaak jaren voordat een politiek-democratisch proces is doorlopen en iets tot wet kan worden verheven. Misschien kan het andersom. Eerst met betrokken experts een wet maken en van kracht laten worden, en dan het politiek-democratische proces om die wet te bestendigen of te verwerpen. Natuurlijk zitten daar haken en ogen aan. Misschien zijn er nog veel slimmere dingen te verzinnen. Maar alles bij het oude te laten lijkt geen optie. Dan hobbelt de overheid zichzelf naar een onmondige zijlijn. Dus misschien moeten we een voorbeeld nemen aan de gebeurtenissen van een eeuw geleden. Toen het algemeen kiesrecht werd ingevoerd. Toen bijvoorbeeld het ministerie van Sociale Zaken en het ministerie van Onderwijs werden gegrondvest. Radicale veranderingen in een woelige tijd. Sommige tijden vragen daarom.

Op de artikelenpagina werk ik deze gedachten iets verder uit.