Als je ziet dat gewone mensen niet profiteren van de economische groei, en dat gewone medicijnen plotseling niet meer leverbaar zijn, of dat Facebook van jouw data een miljardenbedrijf heeft gemaakt, en dat het milieu- en klimaatprobleem maar heel aarzelend wordt aangepakt, denk je toch al gauw dat het kapitalistische systeem niet meer werkt. Het is allemaal de schuld van het neoliberalisme, hoor je steeds vaker. Veel van dit soort uitingen zijn niet erg oplossingsgericht. Maar dat er vandaag de dag maatschappelijke problemen zijn die urgent een oplossing vragen is wel duidelijk. Wie zit er eigenlijk aan het stuur van de economisch-maatschappelijke ontwikkelingen? Hebben we zelf nog iets te vertellen, of worden we beheerst door een paar grote multinationals?

)We kennen in Nederland geen ongebreideld kapitalisme. Er is eerder een sturingsdriehoek, met een balans tussen de marktkrachten, de overheidsregulering en de sociale sturing. Die laatste component onderschatten we vaak, maar is wel degelijk van grote betekenis. Soms wordt het gemeenschapszin genoemd, of het sociaal contract, of het poldergevoel. (ik heb het eerder wel het menselijk sentiment genoemd) Het gaat om het gevoel bij elkaar te horen, elkaar iets te gunnen, de kwetsbaren niet wegduwen, de mens centraal houden.  De sturingsdriehoek is door de grote bewegingen van globalisering, digitalisering en klimaatverandering op sommige terreinen uit balans geraakt. Bijvoorbeeld als de marktkracht van een multinational onevenredig is gegroeid, of de sociale sturing is afgebrokkeld, of de overheidsregulering zijn effectiviteit is kwijtgeraakt. Die onbalans is op zich niet dramatisch, dat hoort bij verandering, maar moet niet worden genegeerd. Dus als het gaat om de beloning voor arbeid, of de medicijnenmarkt, of de markt van persoonsgegevens, is het nodig te onderzoeken of de balans inderdaad is verstoord en hoe die kan worden hersteld. Vaak zal die analyse uitwijzen dat we vooral de balans tussen markt en overheid moeten wijzigen, met een grotere rol voor de overheid. Dat klinkt ideologisch, maar is eigenlijk vooral analytisch en praktisch. De keuzes van het verleden tussen markt of overheid zijn niet heilig, lijkt me.

Op de artikelenpagina werk ik het verder uit.