Als je alles optelt, moeten we heel veel investeren!

Er was de afgelopen maanden veel discussie over een investeringsfonds van het Rijk. Er was veel minder discussie over welke investeringen in Nederland de komende jaren allemaal nodig zijn en gefinancierd moeten worden door of met hulp van de overheid. En dat is gek. De inhoud is toch belangrijker dan de vorm, zou ik zeggen. Er zijn wel veel belangengroepen die begerige ogen werpen op het nog niet bestaande fonds, maar ik ken nog geen inventarisatie van alle investeringen die in Nederland moeten plaatsvinden om de klimaat- en energiecrisis op te lossen, de woon crisis te lijf te gaan en het digitaliseringstijdperk actief te betreden. Ik heb op deze onderwerpen uit diverse rapporten eens wat cijfers op een rijtje gezet en toen telden de bedragen moeiteloos op tot een totaal van boven de 350 miljard euro tot 2040. Dat ging niet over investeringen die leuk zijn om te doen, maar om investeringen die nodig zijn om alle crises te bezweren (en dan noem ik de digitaliseringsachterstanden ook maar even een crisis). Bij veel van dat bedrag staat de overheid direct of indirect aan de lat voor de financiering.

Dat is best veel geld, maar niet onmogelijk veel geld. Als we aannemen dat we jaarlijks 20 mrd euro extra aan investeringen zouden doen, is dat nog maar een beperkt deel van ons nationaal spaaroverschot. Immers dat spaaroverschot (ofwel ons overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans) stond vorig jaar op 84 mrd euro. Internationaal wordt dat grote overschot al jarenlang als een knelpunt van onze economie beschouwd. De investeringen zijn nodig om het hoofd te bieden aan de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd. Maar ze kunnen ook bijdragen aan de versterking van de economische groei van ons land. In welke mate dat is hangt af van de manier waarmee ze worden gefinancierd. Als de overheid de investeringen rechtstreek uit de belastingen financiert, is het groei effect minimaal, omdat vooral de particuliere bestedingen zullen worden verdrongen. Een studie uit 2017 van de Nationale Bank van België laat dat mooi zien. Voor investeringen kun je lenen. Het is zelfs verstandig om te lenen als de baten van de investeringen pas in latere jaren vallen. Om de overheidsinvesteringen echt te laten bijdragen aan onze economische groei moeten we ze dus met obligaties financieren en niet via de belastingen. Het is dan ook pijnlijk te moeten lezen dat onze energierekening de komende jaren fors omhoog gaat omdat de netwerkbedrijven hun investeringskosten rechtstreeks gaan doorbelasten. Zo moet het dus niet!

Een paar procentpunt BBP aan schuldfinanciering jaarlijks erbij op de Rijksbegroting, is dat te doen? Tja, daar heb je niet persé een fonds voor nodig, maar je zult er de huidige spelregels wel op aan moeten passen. En bovenal, er zal een enorme uitvoerende slagkracht moeten worden georganiseerd om de benodigde investeringen in het benodigde tempo gerealiseerd te krijgen!

Op de artikelenpagina werk ik het thema wat verder uit.

Leave a Reply